O Janie Gehlu

Jan Gehl jest profesorem urbanistyki na wydziale architektury Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk w Kopenhadze oraz założycielem firmy „Gehl Architects – Urban Quality Consultants”, która pomaga projektować przestrzeń publiczną w ponad 250 miastach 50 krajów wszystkich zamieszkałych kontynentów, w tym tak znanych jak Nowy York, Melbourne, Meksyk, Stambuł,  Moskwa, Sao Paulo, Bombaj itp. Ostatnio Gehl Architects otworzyli swoje biura w Nowym Jorku i San Francisco.

Działalność prof. Gehla jako badacza, twórcy i popularyzatora „przestrzeni dla ludzi” rozpoczęła się w Kopenhadze, którą przez 40 zmienił z typowego miasta zatłoczonego samochodami w miasto słynne z przyjazności dla pieszych i rowerzystów. W swoich projektach prof. Gehl stosuje zdobycze najnowszej techniki, nie tracąc z oczu głównego celu jakim jest wspieranie i rozwój codziennego życia przestrzeni publicznych.

Jan Gehl urodził się w 1936 roku. W 1960 roku uzyskał dyplom architekta w Królewskiej Duńskiej Akademii Sztuk Pięknych i rozpoczął pracę jako architekt. W 1966 uzyskał grant z Akademii na pierwsze badania życia w przestrzeniach publicznych, które podsumował książką „Życie między budynkami” (1971, polskie wydanie Kraków 2013). Od 1971 roku kontynuował karierę naukową na swojej uczelni, gdzie w 1998 roku założył i objął kierownictwo Centrum Badań Przestrzeni Publicznych.

W jednym z wywiadów prof. Gehl wspomina: „Jako młody architekt pracujący na przedmieściach wiele dyskutowałem z żoną psycholożką, dlaczego architekci, architekci krajobrazu i planiści nie dbają o to, jak ich dzieła są odbierane przez ludzi. W ten sposób wspólnie z żoną zaczęliśmy zgłębiać pogranicza socjologii, psychologii, architektury i planowania uranistycznego”.

W kolejnych książkach pt. „Public Space – Public Life” (1996) i „New Urban Spaces” (2001) przetłumaczonych na kilkanaście języków Jan Gehl przedstawiał swoje wnioski z intensywnych badań społecznego użytkowania miast, doświadczania miasta przez ludzi oraz ich opinii o przestrzeniach publicznych. Książki te przedstawiają metody ewaluacji jakości miast dla życia mieszkańców oraz rekomendacje nt. technik projektowych zwiększających aktywność mieszkańców w przestrzeniach publicznych na podstawie sposobów ich użytkowania i wrażeń zmysłowych człowieka.

Wydana w 2014 roku w Polsce książka „Miasta dla ludzi” to pełny kolorowych ilustracji podręcznik pomagający zrozumieć każdemu mieszkańcowi swoje otoczenie i swoje doświadczenia dotyczące przestrzeni. Dzięki temu możemy być bardziej kompetentnymi obywatelami, lepiej rozumieć potrzeby innych użytkowników wspólnej przestrzeni (co oznacza, że inni będą lepiej rozumieć nas), a także łatwiej opisywać, czego chcemy od naszego otoczenia i ludzi, którzy je dla nas tworzą.

Wraz z rosnącą popularnością swoich idei prof. Gehl rozwinął intensywną działalność wykładowcy na  uczelniach i konferencjach w skali globu. W 1992 roku otrzymał tytuł Honoris Causa Uniwersytetu Heriot-Watt w Edyngurgu. W 1993 został nagrodzony Sir Patrick Abercrombie Prize przez Międzynarodową Unię Architektów za wkład w planowanie miast. W 1998 amerykańskie stowarzyszenie Environmental Design Research Association uhonorowało go nagrodą Places Research Award. Gehl jest członkiem redakcji 3 międzynarodowych czasopism: „Journal of Architectural and Planning Research”, „Urban Design International” i „Town Planning & Architecture”.

Gehl radzi, by planowanie przestrzeni dla ludzi rozpocząć od określenia, jakie ludzkie aktywności chcemy mieć w danym miejscu, następnie zaprojektowanie dla nich odpowiednich przestrzeni publicznych i na końcu dopiero budynków. Podkreśla przy tym, że wszelkie przekształcenia w istniejącym już otoczeniu muszą być stopniowe, aby ich rezultaty były zrównoważone i długotrwałe oraz by dać ludziom czas na zaadaptowanie się do zmian fizycznych ich przestrzeni poprzez zmiany stylu życia i wypróbowywanie nowych możliwości miasta.

Co ciekawe, prof. Gehl przypomina, że intensywne życie miasta nie musi ograniczać się do miesięcy ciepłych, lecz może i powinno trwać także w zimie, co jest szczególnie ważne w krajach Europy Północnej. Zimowa pogoda i atmosfera wymaga po prostu zapewnienia mieszkańcom nieco innych możliwości takich jak lodowiska, kioski z ciepłymi napojami i daniami, co już stosuje się w wielu krajach. Dodatkowe efekty można osiągnąć stosując specjalne techniki oświetlenie i ogrzewania umożliwiając organizację wielu wydarzeń publicznych.

Tylko architektura biorąca pod uwagę ludzką skalę oraz interakcje z człowiekiem jest udaną architekturą.

Współczesne zmiany społeczne i towarzyszący im niesamowity rozkwit zapotrzebowania na rekreację w mieście podpowiadają nam, że wysokiej jakości przestrzenie publiczne, z ich różnorodnością funkcji, wielością ludzi, pięknymi widokami i świeżym powietrzem – to coś, na co jest obecnie wielkie społeczne zapotrzebowanie.

W naszych czasach, kiedy wszystko jest coraz bardziej sprywatyzowane – domu, auta, komputery, biura, sklepy – społeczny i publiczny wymiar naszego życia wydaje się zanikać. Dlatego coraz ważniejszym staje się, aby nasze miasta były gościnne i sprzyjające spotykaniu bliźnich twarzą w twarz i doświadczania obecności innych ludzi bezpośrednio poprzez nasze zmysły. Publiczne życie w dobrych przestrzeniach publicznych jest ważne dla życia demokratycznego i w ogóle osiągnięcia pełni życia.

Jan Gehl

Red. Marcin Skrzypek na podstawie: